Ενδοσχολικός Εκφοβισμός & Ενδοσχολική Βία.

Η 6η Μαρτίου έχει καθιερωθεί από το Υπουργείο Παιδείας ως Πανελλήνια Ημέρα ενημέρωσης και δράσης ενάντια στη σχολική βία και τον εκφοβισμό (school bullying).

Ο όρος «εκφοβισμός και βία στο σχολείο» χρησιμοποιείται για να περιγράψει μια κατάσταση, κατά την οποία ασκείται εσκεμμένη, απρόκλητη, συστηματική και επαναλαμβανόμενη βία και επιθετική συμπεριφορά, με σκοπό την επιβολή, την καταδυνάστευση και την πρόκληση σωματικού και ψυχικού πόνου σε μαθητές από συμμαθητές τους, εντός και εκτός σχολείου.

Σε έρευνα που πραγματοποίησε «Το Χαμόγελο του Παιδιού» στην Ελλάδα για την Ενδοσχολική Βία και τον Εκφοβισμό, για το σχολικό έτος 2022-2023, σε μαθητές Δημοτικού, Γυμνασίου και Λυκείου:

• 1 στα 3 παιδιά δηλώνουν πώς έχουν δεχτεί σχολικό εκφοβισμό.
• 1 στα 6 παιδιά δηλώνουν ότι αισθάνονται πως το σχολείο τους δεν τους μαθαίνει να μην εκφοβίζουν τους συμμαθητές τους.

Η επένδυση στην πρόληψη του σχολικού εκφοβισμού είναι υψίστης σημασίας για τους γονείς, καθώς επηρεάζει άμεσα την ψυχική υγεία, την ακαδημαϊκή πρόοδο και τη συνολική ανάπτυξη των παιδιών. Συμμετέχοντας ενεργά στις προσπάθειες πρόληψης, οι γονείς μπορούν να βοηθήσουν στη δημιουργία ενός ασφαλέστερου και πιο «φροντιστικού» σχολικού περιβάλλοντος, όπου τα παιδιά μπορούν να ευδοκιμήσουν κοινωνικά, συναισθηματικά και ακαδημαϊκά.

Αυτή η επένδυση, όχι μόνο προστατεύει τα παιδιά από τις βλαβερές συνέπειες του εκφοβισμού, αλλά και τα ενδυναμώνει με σημαντικές αξίες όπως αυτή της ενσυναίσθησης, του σεβασμού και της υπευθυνότητας, διαμορφώνοντας τα σε συμπονετικά άτομα που συμβάλλουν θετικά στους χώρους που δραστηριοποιούνται.

Η συμμετοχή των γονέων στην πρόληψη του εκφοβισμού δεν είναι μόνο θέμα προστασίας των παιδιών, αλλά ένα καίριο βήμα προς την κατεύθυνση της καλλιέργειας μιας κουλτούρας καλοσύνης και συμμετοχικότητας στα σχολεία, θέτοντας τα θεμέλια για ένα καλύτερο μέλλον για όλα τα παιδιά.

Πώς μπορώ να βοηθήσω το παιδί μου:

Η πρόληψη είναι πάντα πιο αποτελεσματική από την παρέμβαση

Ας δούμε πώς ως γονείς/φροντιστές μπορούμε να συμβάλλουμε θετικά σε επίπεδο πρόληψης και έγκαιρης παρέμβασης στο φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού. *

* τα παρακάτω μπορείτε να τα προσαρμόσετε ανάλογα με την ηλικία και την προσωπικότητα του δικού σας παιδιού.

• Είμαστε ευγενικοί και σεβόμαστε τους άλλους: Έχουμε έναν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση θετικών σχέσεων και αλληλεπίδρασης με τους άλλους. Το παιδί πάντα μας παρακολουθεί και μαθαίνει από εμάς. Είναι σημαντικό να μιλάμε και να συμπεριφερόμαστε με ευγένεια στους άλλους ανθρώπους και να ενθαρρύνουμε το παιδί μας να είναι ευγενικό και να σέβεται τους υπόλοιπους.
• Αναδεικνύουμε την αληθινή φιλία: Διδάσκουμε στο παιδί μας τα χαρακτηριστικά που χτίζουν και συνοδεύουν μια αληθινή φιλία, όπως η καλοσύνη, ο σεβασμός, τα όρια, το γέλιο, η συγχώρεση και η αμοιβαία εμπιστοσύνη.
• Αναπτύσσουμε την αυτοπεποίθηση: Όλοι έχουμε στιγμές που αισθανόμαστε ντροπαλοί και συνεσταλμένοι. Μερικά παιδιά έχουν περισσότερη αυτοπεποίθηση ενώ άλλα είναι πιο εσωστρεφή και προτιμούν να περνούν περισσότερο χρόνο μόνα τους ή σε μικρές ομάδες. Εάν διαπιστώνουμε ότι το παιδί μας δεν είναι αρκετά χαρούμενο και είναι σχετικά απομονωμένο και αισθανόμαστε ότι θέλει βοήθεια για να αυξηθεί η αυτοπεποίθησή του, μπορούμε να επικοινωνήσουμε με το σχολείο για να διερευνήσουμε τρόπους υποστήριξης που μπορεί το σχολείο να προσφέρει (π.χ. συμμετοχή σε δράσεις και γνωριμία με νέους φίλους) και να επιλέξουμε δραστηριότητες εκτός σχολείου που μπορούν να βοηθήσουν το παιδί μας να κοινωνικοποιηθεί περαιτέρω και να αποκτήσει μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση (π.χ. ομαδικά αθλήματα, εθελοντισμός κ.ο.κ.).
• Είμαστε «κοντά»: Παραμένουμε παρόντες και παρούσες στη σχολική ζωή του παιδιού, συμμετέχοντας σε συσκέψεις γονέων-δασκάλων, συμμετέχοντας εθελοντικά σε σχολικές εκδηλώσεις και γνωρίζοντας τους φίλους και τους συμμαθητές του. Η οικοδόμηση θετικών σχέσεων με το προσωπικό του σχολείου και άλλους γονείς μπορεί να βοηθήσει στη δημιουργία ενός υποστηρικτικού δικτύου για το ίδιο το παιδί.
• Επιβλέπουμε τη διαδικτυακή δραστηριότητα: Παρακολουθούμε τη διαδικτυακή δραστηριότητα των παιδιών μας και τα διδάσκουμε πώς να χρησιμοποιούν το διαδίκτυο με υπευθυνότητα και ασφάλεια. Τα ενθαρρύνουμε να σκέφτονται κριτικά για το τι μοιράζονται στο διαδίκτυο και να αναφέρουν άμεσα τυχόν περιπτώσεις διαδικτυακού εκφοβισμού σε εσάς ή σε έναν ενήλικα που εμπιστεύονται.
• Εκπαιδεύoυμε το παιδί μας: Διδάσκουμε το παιδί μας για τον εκφοβισμό, συμπεριλαμβανομένου του τι είναι, τις διάφορες μορφές που μπορεί να πάρει (σωματική, λεκτική, κοινωνική, διαδικτυακή παρενόχληση), πώς να τον αναγνωρίζει και τι πρέπει να κάνει σε περίπτωση που τον υποστεί το ίδιο ή γίνει μάρτυρας τέτοιων περιστατικών.
• Παιχνίδι ρόλων για το πώς να χειριζόμαστε δύσκολες καταστάσεις: Είναι πιθανό το παιδί μας να αντιμετωπίσει καταστάσεις κατά τις οποίες θα το αποκαλέσουν με αρνητικούς χαρακτηρισμούς ή μπορεί και το ίδιο να εμπλακεί σε τσακωμούς ακόμα και σε σωματικές διαμάχες. Εφαρμόζουμε ως μέρος της εκπαίδευσης, παιχνίδια ρόλων προσομοιάζοντας αντίστοιχες καταστάσεις με διάφορες εναλλακτικές αντίδρασης και διαχείρισης που θα μπορούσε να εφαρμόσει (όπως για παράδειγμα, τι θα μπορούσαμε να πούμε ή να κάνουμε και ποιος άλλος θα μπορούσε να βοηθήσει;)
• Καθιερώνουμε σωματικά όρια: Βοηθάμε το παιδί μας να καταλάβει ότι το σώμα του του ανήκει, ότι υπάρχουν σωματικά όρια και ότι ο καθένας μπορεί να έχει διαφοροποιημένα τα δικά του όρια. Αυτό σημαίνει ότι μπορούμε να το διδάξουμε ότι "δεν είναι εντάξει να είσαι επιθετικός με άλλους ανθρώπους ή να τους αγγίζεις με συγκεκριμένους τρόπους ή να τους αγκαλιάζεις ή να τους «πιάνεις» χωρίς τη συγκατάθεσή τους." Δεν είναι ποτέ εντάξει κάποιος να βλάψει σωματικά κάποιον άλλον και τα παιδιά χρειάζονται τη βοήθεια και την καθοδήγησή μας για να μάθουν να δίνουν στους ανθρώπους προσωπικό χώρο και να διαχειρίζονται τυχόν διαφορές με εναλλακτικούς και ειρηνικούς τρόπους.
• Βεβαιωνόμαστε ότι το παιδί μας γνωρίζει ποιος άλλος μπορεί να βοηθήσει: Μπορεί να υπάρξουν στιγμές, ιδιαίτερα καθώς τα παιδιά μας μεγαλώνουν, όπου πιθανώς δεν θα μας λένε πάντα ό,τι έχουν στο μυαλό τους ή τι τους συμβαίνει. Αυτό μπορεί να οφείλεται στο ότι ανησυχούν για το πώς μπορεί να αντιδράσουμε, ή δεν θέλουν να μας στεναχωρήσουν ή να μας ανησυχήσουν ή ντρέπονται και φοβούνται τις συνέπειες. Βοηθάμε και ενθαρρύνουμε τα παιδιά να σκεφτούν άλλους ανθρώπους στη ζωή τους με τους οποίους μπορούν να μιλήσουν ή και να ζητήσουν βοήθεια αν χρειαστεί. Αυτός μπορεί να είναι ένας φίλος, ένα μέλος της οικογένειας, ένας δάσκαλος στο σχολείο ή ένας άλλος ενήλικας που γνωρίζουν καλά και εμπιστεύονται.

Στο πλαίσιο της πρόληψης, πώς μπορώ να ξεκινήσω τη συζήτηση με το παιδί μου;

Οι παρακάτω ερωτήσεις συμβάλλουν στην πρόληψη και μας βοηθούν να αρχίσουμε να μιλάμε με το παιδί μας για τον εκφοβισμό.

Για μικρά παιδιά

• Τί σημαίνει για εσένα ο εκφοβισμός;

• Τί σημαίνει να είσαι καλός φίλος;

• Τί ψάχνεις σε έναν φίλο;

• Ποιοι είναι μερικοί από τους τρόπους με τους οποίους μπορείς να είσαι ευγενικός με άλλους ανθρώπους;

• Τί μπορείς να κάνεις εάν οι άλλοι άνθρωποι δεν είναι ευγενικοί με κάποιον;

• Ποιοι είναι όλοι οι τρόποι με τους οποίους οι άνθρωποι μπορούν να είναι διαφορετικοί;

• Γιατί είναι σημαντικό να αποδεχόμαστε τους άλλους όπως είναι;

• Πώς μπορείς να βοηθήσεις κάποιον που είναι λυπημένος ή μοναχικός;

• Ποιος μπορεί να σε βοηθήσει εάν ανησυχείς για εκφοβισμό ή για κάτι άλλο που έχει πει ή κάνει κάποιος;

Για μεγαλύτερα παιδιά

• Τί σημαίνει για εσένα ο εκφοβισμός;

• Έχεις δει ανθρώπους να εκφοβίζουν άλλους;

• Ποιοι είναι οι διαφορετικοί ρόλοι που έχουν οι άνθρωποι σε μια κατάσταση εκφοβισμού;

• Τι θα έκανες αν έβλεπες ή άκουγες κάποιον να εκφοβίζεται;

• Τί θα έκανες αν κάποιος σου έλεγε ή σου έκανε κάτι κακό;

• Τί σημαίνει να είσαι καλός φίλος;

• Πώς καταλαβαίνεις πότε έχεις ξεπεράσει τα όρια και έχεις πληγώσει κάποιον;

• Τί μπορείς να κάνεις αν έχεις πληγώσει κάποιον;

• Με ποιους τρόπους είναι ο πρόσωπο με πρόσωπο εκφοβισμός και ο διαδικτυακός εκφοβισμός, το ίδιο/ ή διαφορετικός;

• Πώς μπορούν τα παιδιά να προστατευτούν από τον διαδικτυακό εκφοβισμό;

• Πώς μπορούν τα παιδιά να υποστηρίξουν άλλους που υφίστανται εκφοβισμό στο διαδίκτυο;

• Πότε η συμπεριφορά εκφοβισμού μπορεί να είναι έγκλημα;
• Τί συμβουλή θα έδινες σε μικρότερα παιδιά που υφίστανται εκφοβισμό;

Σε κάθε περίπτωση αν νιώσετε ότι υπάρχουν προβλήματα τα οποία δεν μπορείτε να διαχειριστείτε μη διστάσετε να απευθυνθείτε στον Διευθυντή του σχολείου στο διδακτικό προσωπικό είτε σε κάποιον ειδικό για την ψυχική υγεία.